جواب درس هفتم علوم هفتم؛ صفحه ۵۷ تا ۶۴ | فصل ۷: سفر آب درون زمین

– مقدار نفوذ آب را به درون زمین در دو دامنه شکل زیر با هم مقایسه، و درباره دلیل خود بحث کنید.
جواب: مقدار نفوذ در الف به دلیل پوشش گیاهی بیشتر است چون پوشش گیاهی در آن وجود دارد که سرعت حرکت آب را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که آب فرصت بیشتری برای نفوذ در زمین داشته باشد. همچنین شیب کم زمین هم باعث نفوذ بیشتر آب در دامنه‌ی الف می‌شود.

– احداث سد در کدام دامنه بیشتر مورد نیاز است؟ دلیل خود را ذکر کنید.
جواب: دامنه ی ب زیرا شیب زیاد است و آبهای جاری بیشتر است

وسایل و مواد: گلدان کوچک و یکسان ۴ عدد، مقداری ماسه و خاک‌رس، برچسب کاغذی ۴ عدد و لیوان ۱ عدد
۱- ته هر گلدان سوراخی ایجاد کنید.
۲- گلدان‌ها را با برچسب ۱، ۲، ۳ و ۴ نام‌گذاری کنید.
۳- ترکیب خاک‌های زیر را به ترتیب در گلدان‌های ۱ تا ۴ بریزید: ۱ لیوان رس با ۲ لیوان ماسه، ۲ لیوان رس با ۱ لیوان ماسه، ۳ لیوان رس، ۳ لیوان ماسه
۴- در هر یک از گلدان‌ها ۱ لیوان آب بریزید. نتیجه مشاهده‌ها را در گروه خود به بحث بگذارید.
جواب: سرعت خروج آب از ته گلدان ها به ترتیب ۳ < ۲ < ۱ < ۴ است

۵- کدام نمونه خاک برای کشاورزی مناسب‌تر است؟ چرا؟
جواب: لیوان ۲(شن و ماسه) زیرا هم اجازه عبور به آب می‌‌دهد و هم آب را نگه می‌‌دارد

الف) افزون بر پوشش گیاهی و اندازه ذره‌های تشکیل دهنده زمین، شیب زمین نیز در نفوذ آب به درون زمین تأثیر دارد؛ چگونه؟
جواب: هر چه شیب زمین کم‌تر باشد آب فرصت بیشتری برای نفوذ به داخل آن دارد. بنابراین نفوذ آب به داخل خاک در زمین‌های با شیب کم زیاد است.

ب) زمین‌هایی که مقدار نفوذپذیری خاک آنها زیاد است برای کشاورزی مناسب نیستند. چرا؟
جواب: زیرا آب را در خود نگه نمی دارند و باعث پایین رفتن سریع آب و نرسیدن به گیاه می‌‌شود

۱- یک بشر را از ماسه پر کنید.
۲- با استوانه مدرج به آن آب اضافه کنید تا بشر از آب لبریز شود.
۳- مقدار آب مصرفی (مقدار آب توسط استوانه مدرج اندازه‌گیری شده) را بر حسب سانتی‌متر مکعب یادداشت کنید.
۴- حجم آب مصرف شده، نشان دهنده چیست؟
جواب: نشانه ی فضاهای خالی بین ذرات خاک است

الف) میزان فضاهای خالی و نفوذپذیری را در دو شکل زیر با هم مقایسه کنید.
جواب: میزان فضاهای خالی و نفوذ پذیری شکل ۲ بیشتر از شکل ۱ است چون ذرات ریز شکل ۱ فضاهای خالی را پر می‌‌کند.

ب) کدام یک برای تشکیل ذخیره آب زیرزمینی مناسب‌تر است؟
جواب: شکل شماره ۲، چون ذرات آن درشت‌ و تقریباً هم اندازه هستند و نفوذ آب در آن بیشتر است.

یک ظرف شیشه‌ای را تا ۳/۴ با ماسه پر کنید؛ سپس تا نیمه درون آن آب بریزید.
به دقت آن را مشاهده کنید و به پرسش‌های زیر پاسخ دهید.
۱- داخل ظرف چند منطقه مجزا وجود دارد؟
جواب: دو منطقه
۲- کدام منطقه را می‌توان به سفره آب زیرزمینی تشبیه کرد؟
جواب: منطقه زیرین(پایین). زیرا در این منطقه فضاهای خالی بین ذرات، کاملاً توسط آب پر شده است.

در مورد عمق چاه‌های آب محل سکونت خود، تحقیق، و نتیجه را در کلاس گزارش کنید.
جواب: به طور کلی عمق چاه‌های آب در مناطق خشک، بالای ۱۵۰ متر است و در مناطق مرطوب کمتر از ۱۰۰ متر می‌باشد هرچند به علت برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی در ایران، نیاز به حفر چاه‌های عمیق‌تر حتی در مناطق مرطوب می‌باشد.
به عنوان مثال:
تهران: متوسط عمق چاه‌ها ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر
اصفهان: حدود ۱۵۰ متر
تبریز: تا ۳۰۰ متر
اهواز: حدود ۲۰۰ متر یا بیشتر
قم: بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ متر

عمق سطح ایستابی به چه عواملی بستگی دارد؟ توضیح دهید.
جواب:
– میزان بارندگی: هر چه بیشتر باشد عمق سطح ایستایی کمتر می‌‌شود.
– ارتفاع زمین از سطح دریا: عمق سطح ایستایی در ارتفاعات بیشتر است.
– میزان نفوذ پذیری خاک: عمق سطح ایستایی در خاک هایی که نفوذ پذیریی بالایی دارند کمتر است.
– میزان برداشت از آب های زیر زمینی: هر چه برداشت بیشتر باشد عمق سطح ایستایی نیز بیشتر است.
– فاصله از دریا: مناطق نزدیک به دریا عمق سطح ایستایی کمتری دارند.

برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث بروز چه مشکلاتی می‌شود؟ علت آن را توضیح دهید.
جواب: باعث پایین رفتن عمق سطح ایستابی ، فرونشست زمین ، آسیب به محیط زیست می‌شود.
علت بروز این مشکلات این است که آب‌های زیرزمینی یک منبع محدود هستند. برداشت بی‌رویه از این منابع باعث می‌شود که آب‌های زیرزمینی نتوانند به سرعت خود را بازیابی کنند و در نتیجه مشکلاتی را به وجود می‌آیند.

به رسوب تشکیل شده درون کتری یا سماور دقت کنید.
آیا می‌دانید منشأ آنها از کجاست؟
جواب: از مواد محلول در آب
چگونه می‌توانیم آنها را از بین ببریم؟
جواب: بوسیله ی سرکه .چون جنس این مواد از رسوبات آهکی است و در سرکه که اسید است حل می‌‌شوند. البته این رسوبات در جوهر نمک هم حل می‌‌شوند، ولی جوهر نمک اسید قوی است و کتری را خراب می‌‌کند.

۱- در بشر تا نیمه سرکه بریزید.
۲- یک تخم مرغ را در داخل آن قرار دهید.
۳- در طول روز مشاهدات خود را یادداشت و نتیجه گیری کنید.
جواب: به تدریج پوسته ی آهکی در سرکه حل می‌‌شود و حباب های گاز تولید می‌‌شود.
آیا می‌توانید از این روش برای رسوب زدایی سماور استفاده کنید؟ چگونه؟
جواب: بله جنس رسوب سماور از جنس پوسته‌ی تخم مرغ است و در سرکه حل می‌‌شود.

در کدام استان‌های کشورمان برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی بیشتر از کاریز استفاده می‌شود؟
جواب: یزد، کرمان، اصفهان، کرج و سمنان

با توجه به شکل چرخه آب، درباره چگونگی گردش آن با جزئیات بیشتری بحث کنید.
جواب: تبخیر آب از سطح دریا و رودخانه‌ها و تنفس گیاهان و جانوران به تشکیل بخار آب می‌انجامد. این بخارها به مناطق مرتفع جابه‌جا می‌شوند و در ارتفاعات به ابرها تبدیل می‌شوند. ابرها ممکن است در همان جا باران بیفتاند. بعداً این باران یا برف از مناطق کوهستانی به دشت‌ها سیلاب می‌شود و رودخانه‌ها را پر می‌کند. بخشی از این آب‌ها به زیرزمین نفوذ کرده و مقداری دیگر تبخیر می‌شود و سپس به دریا باز می‌گردد، این چرخه را چرخه آب می‌نامند.
انرژی مورد نیاز چرخه آب از کجا تأمین می‌شود؟
جواب: از نور خورشید برای تبخیر آب ، از باد برای جابجایی ابر ها

به چند گروه تقسیم شوید و درباره منشأ آب‌های موجود محل زندگی خود، روش‌های به دست آوردن آب مناسب، مصارف آب و کارهایی که در پیشگیری و جلوگیری از آلودگی و هدر رفتن آن تأثیر دارند، اطلاعاتی جمع‌آوری کنید.
جواب: بر عهده دانش آموز است.